80 lat temu, 22 lipca 1944 r., na antenie Radia Moskwa ogłoszono powstanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i jego propagandowy manifest. Proklamowanie PKWN było zwieńczeniem przygotowań do przejęcia kontroli nad Polską przez siły w pełni uzależnione od Kremla.
20 lipca 1944 r. armia radziecka uchwyciła przyczółki na zachodnim brzegu Bugu. Tego samego dnia Stalin zatwierdził treść manifestu i skład PKWN. Wieczorem 22 lipca na antenie Radia Moskwa ogłoszono jego treść.
Rodacy! Wybiła godzina wyzwolenia. Armia Polska obok Armii Czerwonej przekroczyła Bug. Żołnierz polski bije się na naszej ziemi ojczystej. Nad umęczoną Polską powiały znów biało-czerwone sztandary.
Jako jedyne źródło władzy w nowej Polsce określono Krajową Radę Narodową, rząd RP nazwano „władzą samozwańczą, władzą nielegalną”, opartą „na bezprawnej faszystowskiej konstytucji z kwietnia 1935 r.”. Manifest zapowiadał reformę rolną oraz nacjonalizację przemysłu. Granice zachodnie nowej Polski miały się opierać na Odrze.
Granica wschodnia powinna być linią przyjaznego sąsiedztwa, a nie przegrodą między nami a naszymi sąsiadami, i powinna być uregulowana zgodnie z zasadą: ziemie polskie — Polsce, ziemie ukraińskie, białoruskie i litewskie — Radzieckiej Ukrainie, Białorusi i Litwie.
W skład komitetu wyzwolenia weszli: Przewodniczący i Kierownik Resortu Spraw Zagranicznych — Edward Bolesław Osóbka-Morawski, Wiceprzewodniczący, Kierownik Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych — Andrzej Witos, Wiceprzewodnicząca — Wanda Wasilewska, Kierownik Resortu Obrony Narodowej — Michał Rola-Żymierski generał broni, Zastępca Kierownika Resortu Obrony Narodowej — Zygmunt Berling generał dywizji, Kierownik Resortu Administracji Publicznej — Stanisław Kotek-Agroszewski, Kierownik Resortu Gospodarki Narodowej i Finansów — Jan Stefan Haneman, Kierownik Resortu Sprawiedliwości — Jan Czechowski, Kierownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego — Stanisław Radkiewicz, Kierownik Resortu Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia — dr Bolesław Drobner, Kierownik Resortu Komunikacji, Poczt i Telegrafu — inż. Jan Michał Grubećki, Kierownik Resortu Odszkodowań Wojennych — dr Emil Sommerstein, Kierownik Resortu Oświaty — dr Stanisław Skrzeszewski, Kierownik Resortu Kultury i Sztuki — Wincenty Rzymowski, Kierownik Resortu Informacji i Propagandy — dr Stefan Jędrychowski
22 lipca stał się kamieniem milowym w budowaniu komunistycznej Polski. Od 1945 r. dzień ten był uroczyście obchodzony jako Święto Odrodzenia Polski. Kolejne rocznice ogłoszenia manifestu PKWN były w Polsce Ludowej najważniejszym świętem państwowym. Trzydzieści lat temu, 22 lipca 1989 r., odbyły się ostatnie obchody tego dnia. Narodowe Święto Odrodzenia Polski zniesiono w kwietniu roku 1990.
→ PAP / pp / oprac. (kk)
22.07.2024
• foto: archiwum