Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem jest jedną z najpiękniejszych nekropolii w Polsce. Od 1931 r. posiada status zabytku chronionego prawem.
Jego historia rozpoczęła się w 1848 roku, gdy Jan Pęksa podarował kawałek ziemi pod budowę cmentarza, który został zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie drewnianego kościoła pod wezwaniem św. Klemensa ufundowanego w 1847 roku przez Klementynę Homolacsową.
Przed bramą cmentarną, zaprojektowaną przez Stanisława Witkiewicza, posadowiona jest kaplica Reginy i Pawła Gąsieniców pochodząca z 1810 r. Mijając kamienne wejście nekropolii łatwo dostrzec drewnianą tablicę ozdobioną napisem: Ojczyzna to ziemia i groby. Narody tracąc pamięć, tracą życie. Zakopane pamięta.
Pęksowy Brzyzek jest miejscem spoczynku artystów, duchownych, polityków, sportowców, przewodników i ratowników tatrzańskich, a także innych osób w sposób szczególny zasłużonych dla Zakopanego i Podhala. Swoje nagrobki mają tutaj między inymi: muzyk Jan Krzeptowski Sabała, pisarze: Kornel Makuszyński, Stanisław Witkiewicz, Władysława Orkan, Beata Obertyńska, Kazimierz Tetmajer, rzeźbiarze: Antoni Kenar, Antoni Rząsa, Karol Stryjeński, Władysław Hasior, wielki popularyzator Zakopanego dr Tytus Chałubiński, pierwszy proboszcz zakopiański – ks. Józef Stolarczyk, narciarze: Helena i Stanisław Marusarz, Bronisław Czech, a także przedstawiciele rodów góralskich: Pęksów, Walczaków, Gąsieniców i in.
Dziś, na tym magicznym miejscu, podobnie jak na wielu innych cmentarzach w kraju, prowadzono kwestę na rzecz odnowy zabytkowych grobów. Jej organizatorem był Podhalański Oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, a jedym z kwestujących Marcin Zubek – były prezes zakopiańskiego oddziału Związku Podhalan, kilka dni temu wybrany do Rady Powiatu Podhalańskiego.
→ Mariusz Baryła
1.11.2018
• foto: Mariusz Baryła / Gazeta Trybunalska
• więcej o historycznych nekropoliach: > tutaj
