Kazachstan to największy kraj śródlądowy położony w całości w Azji Środkowej. Jego terytorium zajmuje powierzchnię prawie dziewięć razy taką, jak Polska. Kazachstan kojarzy się Polakom z bezkresnym stepem, wiatrem, śniegiem, mrozem i samotnością.
Kazachstan w literaturze bywa nazywany nieludzką ziemią ze względu na to, że dla wielu narodów było to miejsce zsyłki i życie tutaj wiązało się z trudnościami, cierpieniem, a także śmiercią. W kronikach i filmach utrwalony został taki obraz: ludzie okutani w koce przedzierają się przez śnieżycę. I taki właśnie stereotypowy obraz funkcjonuje w wyobraźni Polaków do dziś.
Obraz współczesnego Kazachstanu to swoista mozaika kulturowa, jest to państwo rozwijające się niezwykle dynamicznie, to jeden z najważniejszych graczy na azjatyckiej arenie gospodarczej. Kilka lat temu odbyła się tu światowa wystawa EXPO 2017, w której udział wzięło 109 państw.
Zagraniczni goście zaskoczeni są nowoczesną architekturą miast oraz obfitością wydarzeń kulturalnych i sportowych, koncertowali tu artyści światowej sławy, między innymi Andrea Bocelli, Katy Perry, Adele, Jennifer Lopez, Beyoncé.
Na pierwszy rzut oka można powiedzieć, że standard życia obywateli nie pozostawia niczego do życzenia. W miastach działają kina, teatry, filharmonie, rozmaite restauracje, dyskoteki, centra handlowo-rozrywkowe, salony urody i masażu, kluby fitness, siłownie, również plenerowe. Neony reklamują światowe marki, jest internet 5G, sieci fast foodów, baseny, całoroczne lodowiska, kręgielnie, prywatna opieka medyczna na wysokim poziomie, wszędzie można płacić kodem QR Niby są wszystkie towary i usługi, których obywatel mógłby potrzebować, aby spokojnie i wygodnie żyć.
W Kazachstanie wyraźnie widać, że świat ulega procesowi globalizacji i powoli zacierają się różnice kulturowe, jednak mentalność kształtowana przez dziesiątki lat w kleszczach historii i tradycji trzyma się tutaj solidnie.
Przecudny widok, z którego słynie Kazachstan, to stada koni wypasające się na stepie. Te majestatyczne zwierzęta stanowią nieodzowny element tradycji Kazachów, w literaturze można znaleźć informację, że pierwsze konie zostały udomowione właśnie na tych terenach (kultura Botai). Podczas podróży przez step często udaje się zobaczyć szybującego pod chmurami orła.
Początki państwowości
Kazachstan proklamował swoją niepodległość w grudniu 1991 roku jako ostatnia z 15 republik byłego Związku Radzieckiego. Jest to republika prezydencka z systemem partii dominującej, gdzie prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych, a jego kadencja trwa siedem lat bez możliwości reelekcji. Poprzedni (pierwszy) prezydent Nursułtan Nazarbajew pełnił swój urząd niemal 28 lat. Władzę wykonawczą sprawuje dwuizbowy parlament.
Symbole narodowe nawiązują do tradycji narodu kazachskiego i bazują na dwóch kolorach. Na błękitnej fladze widnieje promieniste słońce, a pod nim orzeł ze skrzydłami rozpostartymi w locie. Nie ma tu zwyczaju wywieszania flagi przez obywateli w dniach świąt narodowych, powiewa ona wyłącznie na budynkach instytucji państwowych i stanowi atrybut władzy.
W godle państwowym umieszczono dwa uskrzydlone złote konie i element nawiązujący do konstrukcji jurty. W dolnej części godła znajduje się napis QAZAQSTAN, wcześniej nazwa państwa zapisana była cyrylicą. Przejście na łacińską wersję alfabetu kazachskiego w obiegu dokumentów planowane jest do 2025 roku, według zamierzeń władz ta reforma włączy kraj do międzynarodowej przestrzeni informacyjnej.
Stolica
Miastem stołecznym Republiki Kazachstanu jest Astana, licząca około 1.300 tys. mieszkańców, druga – po Ułan Bator – najzimniejsza stolica na świecie. Przeniesienie stolicy z Ałmaty odbyło się za czasów pierwszego prezydenta. O tym, jak silne miał on społeczne poparcie świadczy fakt, że Astana w latach 2019-2023 nazywała się Nur-Sułtan. Praktycznie w każdym dużym mieście ulica Nazarbajewa, to wizytówka miasta. Nie da się pominąć faktu, że przez kilka lat w Kazachstanie obchodzono Dzień Pierwszego Prezydenta, któremu nadano tytuł Elbasy – „Przywódca narodu”, a świętem stolicy ustanowiono dzień 6 lipca (wtedy też urodziny obchodzi prezydent). Lotnisko NQZ nosi nazwę Nursułtan Nazarbajew.
Obecnie głową państwa jest Kasym-Żomart Tokajew mieszkający w wybudowanym 20 lat temu okazałym pałacu prezydenckim Ak Orda na lewym brzegu rzeki Iszym. A gdzie mieszka prezydent-emeryt? O tym nie informuje się opinii publicznej.
Święto Niepodległości obchodzone jest 16 grudnia. Bardzo ważna informacja: przed tym dniem w kraju nie wolno eksponować żadnych świąteczno-noworocznych dekoracji, dotyczy to również pomieszczeń wewnętrznych.
Języki
Językiem urzędowym jest kazachski, należący do kipczackiej grupy języków tureckich, jednak powszechnie używanym jest rosyjski. Wielu jest Kazachów, którzy nie mówią po kazachsku i posługują się wyłącznie rosyjskim. W budynkach użyteczności publicznej, w środkach masowego transportu, jak również w zakładach pracy, wszystkie informacje podawane są najpierw w języku kazachskim, a potem rosyjskim. Języki etniczne słychać tu podczas różnych świąt, na przykład 1 maja, czyli w Dniu Jedności Narodu Kazachstanu. Język angielski jest tu mało znany, ograniczony do obsługi bankomatów i komunikatów w środkach komunikacji miejskiej, ale młodzież ma możliwość uczyć się go od szkoły podstawowej w ramach przedmiotu dodatkowego.
Podczas spisu powszechnego przeprowadzonego w Kazachstanie w 2021 roku język polski jako ojczysty zadeklarowało 7737 osób.
Narodowość i obywatelstwo
Według różnych źródeł w Kazachstanie mieszka ponad 130 narodowości i grup etnicznych, co łącznie stanowi około 18 milionów obywateli. Większość z nich to potomkowie tych, którzy zostali wysiedleni z różnych krajów lub robotników, którzy przyjechali tu w poszukiwaniu pracy i nowego życia.
Około 68% obywateli stanowią Kazachowie, 18% to Rosjanie, natomiast pozostałą część społeczeństwa stanowią przedstawiciele innych narodowości, m.in. Uzbecy, Tatarzy, Koreańczycy, Baszkirowie, Ujgurzy, Dunganie, Kirgizi, Kurdowie, Żydzi, Ormianie, Azerowie, Ukraińcy, Litwini, Niemcy, Grecy, Łotysze. Według spisu powszechnego z 2021 roku Polaków jest 0,2%, czyli nieco ponad 35 tysięcy.
Każdy obywatel ma w świadectwie urodzenia wpisaną narodowość; jeśli rodzice są różnych narodowości, a tu jest to zjawisko powszechne, to o narodowości dziecka decydują rodzice, a kiedy dziecko ukończy 16 lat, ma prawo samodzielnie dokonać wyboru. Jeżeli chodzi o obywatelstwo, to nie ma możliwości podwójnego.
Małżeństwo
W Kazachstanie wielożeństwo jest prawnie zabronione, jednak powszechnie mówi się o tym, że Kazachowie mogą mieć kilka żon. Kobieta zostaje kolejną żoną, czyli tokałką, na podstawie ślubu zawartego w meczecie. W pewnych sytuacjach taki ślub może mieć rangę małżeństwa urzędowego. Wybranka nie musi być muzułmanką, a po ślubie nie musi też porzucać swojej dotychczasowej religii. Po ceremonii w meczecie następuje przyjęcie okolicznościowe, w którym (wedle życzenia) może wziąć udział także oficjalna żona. W ogólnym przekonaniu społecznym dobrym kandydatem na męża jest mężczyzna zaradny i dobrze sytuowany, na nim spoczywa obowiązek utrzymania żon i dzieci.
Kościoły i religie
Większość obywateli deklaruje przynależność do islamu, szacuje się, że są to prawie wszyscy Kazachowie. Chrześcijanie stanowią około 1/3 obywateli, a wśród nich katolicy stanowią mniej niż 1%. Są to przede wszystkim Niemcy, Ukraińcy, Tatarzy krymscy i Polacy. Wśród katolików zdarzają się też Kazachowie, o czym zaświadczył polski ksiądz pełniący tutaj posługę.
Opowiedział o Kazachu, który doznał objawienia Jezusa i nawrócił się na katolicyzm. Przytoczył też historię młodej Kazaszki, która przyjęła chrzest, co spowodowało rozłam w rodzinie. Życzeniem umierającej matki było to, aby pozostałe córki dobrze traktowały swoją siostrę. Podobno rodzina wypełniła ostatnią wolę matki.
Wieża widokowa Bajterek w Astanie
Symbol stolicy i atrakcja turystyczna, konstrukcja budowli nawiązuje do starej kazachskiej legendy o ptaku i drzewie życia. Wewnątrz kuli na szczycie wieży można położyć swoją dłoń w miejscu, gdzie jako pierwszy swoją dłoń odcisnął pierwszy prezydent Kazachstanu.
Chan Szatyr w Astanie
Centrum handlowo-rozrywkowe o konstrukcji namiotu, największe tego typu na świecie. Oprócz butików z towarami światowych marek i wielu restauracji znajduje się tu m.in. pole do minigolfa, płynąca rzeka i piaszczysta plaża.
→ Sylwia Łukaszkiewicz-Dudek
17.04.2024
• zdjęcie tytułowe: konie na stepie w okolicach Pawłodaru. Foto: Sylwia Łukaszkiewicz-Dudek
• czytaj także: > “Górski Karabach – wojna której nie można wygrać”
Sylwia Łukaszkiewicz-Dudek ur. w Piotrkowie Trybunalskim, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, nauczyciel, oligofrenoterapeuta, instruktor języka migowego, konsultant ds. Polonii i Polaków za granicą. W 2023 r. nakładem krakowskiego Wydawnictwa Libron ukazała się jej książa pt. “Staropolskie słownictwo związane z narodzinami i śmiercią”. Prywatnie optymistka, miłośniczka przyrody, wolontariuszka na rzecz ludzi i zwierząt. Zaprezentowany artykuł jest jej debiutem w “GT”.
Bardzo ciekawy artykuł. Składam wyrazy uznania Autorce.